تعریف علمی و روان شناسانه ی هوش

تعریف هوش

     آلفرد بینه[1]،روانشناس فرانسوی می‌گوید:هوش آن چیزی است که آزمونهای هوشی آن را می‎سنجند. فکر می‎کنم اگر به این تعریف ،جمله‎ای اضـافه شـود مفـهوم آن بهتر درک می‎شود.

 (هوش آن چیزی ا ست که آزمونهای هوشی آنرا می‌سنجند و باعث می‌شود که افراد عقب مانده ذهنی را از افراد طبیعی و با هوش متمایز کند) پس هوش توانایی و استعداد کافی برای یادگیری و درک امور و هماهنگی و سازش با محیط و بهره‌برداری از تجربیات گذشته ، بکاربردن قضاوت و استدلال صحیح و پیدا کردن راه حل منطقی در مواجه شدن با مشکلات است (میلانی‌فر،1379).

    وکسلر[2] ،روانشناس مشهور معاصر آمریکایی هوش را «کلیه تواناییهای فرد در تفکر عاقلانه و رفتار منطقی و مؤثر در سازش با محیط می‌داند»(اسکوئیلر و همکاران،1372).

     لویس ترمن[3] که اولین نسخه آزمونهای هوشی را در ایالات متحده آمریکا استاندارد کرده‌است می‌گوید:«هوش ظرفیت فرد درتفکرانتزاعی است»(اسکوئیلروهمکاران،1372،).

    چارلز اسپیرمن[4] ، معتقد بود که هوش یک عامل کلی است که در کنار این عامل کلی، یک سلسله عوامل یا استعدادهای اختصاصی نیز وجود دارد .لیکن همة این استعدادها با یکدیگر و با هوش کلی به نحوی در ارتباط هستند(همان منبع).

    لویس ترستون1،با کاربرد روش تحلیل عوامل2 ،عامل کلی هوش را تجزیه کرده و از آن هفت عامل جزیی یا اختصاصی استخراج کرده‌است که عوامل جداگانه هوش از نظر ترستون عبارتند از : 1- توانایی کلامی:واژگان،قدرت خواندن ،درک مطالب و ضرب المثها 2-سیالی واژگان : سرعت در ارائة واژه‌ها 3- توانایی عددی:توانایی کارکردن با اعداد و حل مسائل ریاضی 4- تجسم فضایی: درک روابط فضایی 5- حافظه تداعی: سرعت در به یاد سپردن واژه‌ها 6- سرعت ادراک : درک سریع تفاوتها و تشابهات  7- استدلال: تفکرمنطقی (اسکوئیلر و همکاران،1372).

استادرد3درتعریف هوش می‌گوید:«هوش عبارتست از استعداد بجا آوردن کارهایی که صفات هفتگانه زیررادارند ونگاهداشتن این کارها تحت شرایطی که مستلزم تمرکز نیروی ذهنی و مقاومت در برابر قوای عاطفی هستند»(سیاسی،1344).

     این صفات هفتگانه عبارتند از : 1-دشواری42-پیچیدگی[5]3-جنبة انتزاعی[6]4-صرفة وقت[7]
5-تناسب با غرض[8]6-ارزش اجتماعی[9]7-جنبة ابتکاری[10] (همان منبع).

     رفتار ناشی از هوش،علاوه براین هفت صفت،رعایت دو شرط را هم باید برساند.1-تمرکز نیروی ذهنی[11]2-مقاومت دربرابر عوامل عاطفی[12](سیاسی،1344).هوش از نظر پیاژه ،تبادلات هوشمندانه می‌باشد و از نظر کلاپارد1 و استرن2 ،هوش نوعی تطابق ذهنی بامقتضیات و موقعیتهای جدید است. از نظر کارل بوهلر3،هوش تنها همراه با عملیات وتأثیرات ناگهانی ،توأم باادراک(درک وفهم ناگهانی) ظاهرمی‌شود(ربانی،1368).

    متداولترین تعریف هوش عبارتست از: «شایستگی و استعداد یادگیری افراد» بعضی هوش را استعداد کلی و قدرت استفاده از تجربیات و برخی مانند پیاژه4،«توانایی سازگاری و انطباق با محیط»تعریف کرده‌اند(میلانی‌فر،1379).

     بینه در تعریف از هوش به قضاوت درست اشاره می‌کرد و روانشناسان دیگر هوش راتوانایی تفکر انتزاعی،توانایی یادگیری ،استعداد حل مسئله و یاتوانایی سازگاری با موقعیتهای جدید می‌دانند. به هر یک از این تعاریف انتقادهایی وارد شده‌است. سازگاری با محیط مسلمأ برای بقای موجود زنده امری اساسی است. اما توانایی سازگاری مفهومی گسترده دارد که رفتار هوشمندانه بخشی از آن‌است. از سویی دیگر تعریف ترمن از هوش بعنوان توانایی تفکر انتزاعی همة ابعاد رفتارهای هوشمندانه را در برنمی‌گیرد . زیرا هر چند تفکر انتزاعی بخش مهمی از رفتار هوشمندانه است ، اما تمامی آن راشامل نمی‌شود.مفهوم عام هوش بعنوان توانایی یادگیری،در صورتی که نتایج حاصل از اجرای آزمونهای هوش بعنوان شاخص هوش تلقی شود،

تعریفی نادقیق است .زیرا نمره‎های حاصل از اجرای آزمونهای هوش با سرعت یادگیری تکالیف جدید همبستگی خیلی بالایی ندارد، هرچند با سطح یادگیری آنچه که شخص قابلیت یادگیری آن را داراست همبسته است (پاشا شریفی ،1377).

به نظر هامفریز ،1975،هوش عبارتست از :«خزانه مهارتهای ذهنی آدمی».بورنیگ ،1923،عقیده داشت ،«هوش چیزی است که آزمونهای هوش آن را اندازه‌گیری می‌کنند»(پاشا شریفی،1377).تعریف هوش از نظر عوام ، عبارتهایی مانند عقل سلیم ، اندیشه زیرکی،تیزفهمی و یا حتی توانایی سازگاری بامردم است(کریمی،جمهری ،1376).